Մարաթուկ անսամբլ - Թող լինին ազատ (Armenian folk)

Հայ ֆիդայական «Թող լինին ազատ» երգն է՝ «Մարաթուկ» ազգագրական անսամբլի կատարմամբ: Читайте на русском языке: Այս երգը վերաբերում է 19-րդ դարավերջի թուրքահպատակ հայության վիճակին և նրա պայքարին՝ թուրքական դաժան լծից ազատագրվելու ձգտմանը: Ժամանակաշրջանը հեշտ է որոշել՝ երգի խոսքերում հանդիպող սուլթան Համիդի անունի շնորհիվ, ում անունը, որպես հայության ոխերիմ թշնամու, տեղ է գտել մեր բազմաթիվ ժողովրդական երգերում: Օսմանյան կայսրությունում հայության վիճակն արդեն իսկ անմխիթար էր նախքան Համիդի գահակալությունը: Հայերը ենթարկվում էին խիստ հարստահարության, նետվում թշվառության գիրկը, պաշտպանված չէին օրենքով, և դատական հարցերը միշտ վճռվում էին հօգուտ մահմեդականի: Մահմեդականներն իրավունք ունեին կողոպտելու, ծեծելու, անգամ սպանելու հային՝ առանց վախենալու դատական պատասխանատվությունից: Իսկ եթե հայն էր ինքնապաշտպանության համար զենքի դիմում, նրան դաժանորեն պատժում էին՝ առանց գործի քննության: 1876-ին Օսմանյան կայսրության գահ բարձրացավ սուլթան Աբդուլ Համիդը, որի իշխանության երկրորդ տարում արդեն սկսվեց ռուս-թուրքական պատերազմը: Այն ավարտվեց 1878 թվականին՝ Թուրքիայի պարտությամբ, և պատերազմող կողմերն ու շահագրգիռ պետությունները պետք է Բեռլինում պայմանագիր կնքեին հենց նույն տարվա մեջ: Եվ ահա, հայության շրջանում կազմվում է պատվիրակություն, որի գլուխ է կանգնում Խրիմյան Հայրիկը, և նախքան պայմանագրի կնքումը այցելում է եվրոպական գերտերություններ՝ Ֆրանսիա, Իտալիա, Անգլիա և Գերման