ΤΡΕΙΣ ΚΑΛΟΓΕΡΟΙ ΚΡΗΤΙΚΟΙ [Θρήνος για την Άλωση της Πόλης από τη Μικρά Ασία]

Τραγούδια, αναφερόμενα σε τρεις Κρητικούς καλογέρους που αρμάτωναν καράβι, ψάλλοντας το χερουβικό και το «Χριστός Ανέστη» ή το Άξιόν εστιν ως» συναντάμε σε πολλά μέρη της πατρίδας μας. Πράγματι, κατά την Άλωση 40 μοναχοί κλεισμένοι στον ένα απ΄τους τρεις πύργους της παραλίας, τον πύργο του Αγίου Ευγενίου, πολέμησαν γενναία και δεν παραδόθηκαν, προτιμήσαντες την αυτοθυσία. Τους άλλους δύο πύργους της παραλίας, του Αλεξίου και του Λέοντος, τους υπερασπίζονταν Κρητικοί, που ήσαν οι μόνοι που δεν ηττήθηκαν και δεν κατέθεσαν τα όπλα. Όταν ο Μωάμεθ πληροφορήθηκε την αντίσταση των μοναχών, που είχαν δικό τους πλοίο και μπορούσαν να φύγουν αλλά δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα, καθώς και των Κρητικών, διέταξε να τους αφήσουν να φύγουν. Οι Κρητικοί δέχτηκαν, αλλά δεν παρέδωσαν τα όπλα τους και έφυγαν οπλισμένοι, φθάσαντες μετά ένα μήνα στην Κρήτη όπου μετέφεραν τη θλιβερή είδηση. Οι καλόγεροι όμως συνέχισαν τον αγώνα με αυταπάρνηση και όταν παραβιάστηκε το οχυρό τους, έπεσαν από το ύψος των 11 μέτρων του πύργου και σκοτώθηκαν. Σε κώδικα της μονής της Κρήτης Αγκαράθου* σώζεται η ακόλουθη μαρτυρία : «Έτει ,αυνγ’ (1453), Ιουνίου κθ’ (29), ημέρα 5η, ήλθαν από την Κωνσταντινούπολιν καράβια τρία κρητικά, του Σγούρου, του Υαλινά και του Φιλομάτου λέγοντες ότι εις την κθ’ Μαΐου μηνός, της Αγίας Θεοδοσίας, ημέρα Τρίτη, ώρα γ’ της ημέρας, εισέβησαν οι Αγαρηνοί εις την Κωνσταντινόπολην, το φοσάτου του Τούρκου τζελεπή Μεεμέτ και είπον ότι απέκτειναν τον βασιλέα τον κυρ Κωνσταντίνον τον Δράγασην και Παλααιολόγον. Και εγένετο ουν μεγάλη θλίψις και πολύς κλαυθμός εις την Κρήτην δια το θλιβερόν μήνυμα όπερ ήλθε, ότι χείρον τ_